Feyenoord lijkt bij Jaap Stam uitgekomen te zijn als trainer. De Telegraaf meldde gisterenavond dat Feyenoord definitief in zee gaat met de rots uit kampen. Voetbal International heeft een uitgebreid portret gemaakt van
Stam werkte voor hij bij PEC Zwolle aan de slag ging bij Reading, waar hij een prima eerste jaar had. Stam: ‘Niet iedereen kent mij als trainer. Het is niet dat je Jaap Stam binnenhaalt en dat we dan alleen maar gaan lopen schoppen, rossen en tackles maken. Dat is absoluut niet het geval. Ik ben van de Nederlandse School. Ik hou van aanvallend voetbal, attractief voetbal. In een bepaalde structuur…’
Stam kwam in 2010 als interim bij PEC Zwolle terecht, omdat hij geen papieren had, net als Claus Boekweg, werd Art Langeler erbij gezet. ‘Zij hadden geen diploma’, weet Langeler. ‘Eigenlijk werd er een hoofdtrainer bij de assistenten gezocht.’ De huidige directeur voetbalontwikkeling bij de KNVB voelt direct een klik. ‘Jaap was leergierig. Wel kwam hij net van het veld af. Hij was erg gericht op zijn eigen belevingen als speler. Toentertijd moest je hem nog niet te veel belasten met groepsprocessen of periodisering. We vulden elkaar goed aan. Met Zwolle speelden we erg aanvallend, waardoor we vaak tegen counters aanliepen. Jaap ging vooral met de verdedigers aan de slag. Zo heeft hij veel tijd gestoken in iemand als Eric Botteghin, die vaak de neiging had terug te stappen.’ Ook Bram van Polen heeft goede herinneringen aan die tijd. ‘Jaap en Art hebben van mij een verdediger gemaakt’, vertelt de huidige aanvoerder. ‘Als beginnend verdediger had je enorm veel aan zijn tips.’
Stam gaat na PEC Zwolle aan de slag bij de beloften van Ajax, opvallend voor veel spelers is dat Stam tactisch goed onderlegd is. ‘Dat hadden veel spelers niet direct verwacht’, aldus Django Warmerdam. ‘Bij Jaap Stam denk je toch aan iemand die over lijken gaat. Maar hij was juist heel erg met de tactiek bezig en sprak spelers ook veel een-op-een.’ Said Bakkati beaamt dat. De geboren Groninger wordt in 2015 assistent in Amsterdam en behoort sindsdien steevast tot Stams technische staf. ‘Vergis je niet, Jaap is tactisch zeer sterk. Hij kan zaken goed overbrengen. Daarnaast is hij ook echt een people manager.’
Voordeel voor Stam is dat hij met de wereldtop gewerkt heeft, Louis van Gaal, Alex Furguson, Carlo Ancelotti. ‘Tijdens mijn actieve loopbaan heb ik met veel verschillende trainers gewerkt. Je kunt van elke trainer iets leren, je ziet zelf wat goed is en wat niet. Dat je denkt: Ik zou mijn elftal of spelers nooit op die manier benaderen. Dat neem je in die jaren mee. Als trainer hoef je niet opnieuw het wiel uit te vinden, dat is er al. Je moet alleen met jouw ideeën en gedachten het verschil zien te maken.’
Stam is meer dan een robuuste verdediger, hij is rustig en let op de details. ’In het begin bij Jong Ajax deed ik weleens mee met trainingspartijtjes’, vertelde Stam eerder tegen VI. ‘Als ik er een paar stevige tackles uitgooide, keken die spelers me aan of ik gek was geworden. Dan legde ik uit dat ik het niet deed omdat ik zo graag over het veld wil dweilen. Maar dat je een bepaalde agressiviteit nodig hebt als je elk duel en uiteindelijk ook elke wedstrijd wilt winnen. Uiteraard heeft het de voorkeur op je benen te blijven staan in een duel, maar als je moet corrigeren, moet je weten hoe je een tackle timet en uitvoert.’
Stam kiest daarna niet voor de normale weg. Hij gaat aan de slag bij traditieclub Reading. Hij wil de Hollandse school introduceren, niet langer het kick and rushvoetbal. ‘We hebben de spelers echt uit hun comfortzone gehaald’, vertelde Stam bij een bezoek van VI. ‘En het mooie was: we merkten meteen hoe leergierig ze waren. Ze voelen zich prettig bij verzorgd voetbal waarmee ze wedstrijden kunnen domineren. Sommige jongens zijn echt andere spelers geworden. Er zijn meer managers die roepen dat ze verzorgd voetbal van achteruit willen spelen. Vaak blijft het daar dan bij. Dan zie je de bal rondgaan in de verdediging, net zo lang totdat ze toch maar weer die lange peer naar voren geven. Wij voeren het heel ver door, we willen combinatievoetbal over het hele veld zien. We zoeken niet de kortste, maar de beste weg naar het doel.’ Joey van den Berg is op dat moment speler van Reading en is lyrisch over Stam. ‘Hij wilde technisch voetbal spelen met minder begaafde spelers. Laat ik het netjes zeggen: de eerste weken was de rondo van een zeer bedenkelijk niveau…’ Maar uiteindelijk ziet Van den Berg Reading groeien. ‘Dit is niet om te slijmen, maar Jaap is de beste trainer die ik ooit heb gehad. Ik was dertig jaar en dacht alles wel te hebben gezien. Maar toen kwam Jaap. Hij weet met een paar zinnen precies uit te leggen waar iets fout gaat óf wat de sterke punten van een tegenstander zijn. En nog belangrijker: hij weet de sterke punten van het eigen elftal direct te benoemen. Hij geeft vertrouwen.’
Stam kwam ver met Reading, maar na een super seizoen en ondanks aandringen op versterkingen die niet kwamen, viel Reading ver terug, zag ook zijn assistent Bakkati. ‘Het eerste jaar was fantastisch’, herinnert Bakkati zich. ‘Het tweede jaar rommelde het binnen de clubleiding en gingen bepalende spelers weg. Dat konden we niet opvangen.’ Ook Van den Berg zag de problemen aankomen. ‘Na dat topjaar waren er te veel jongens die op de automatische piloot speelden. Ik heb er in die periode veel met de trainer over gesproken. Jaap is een vriendelijke man, maar kan ook goed boos worden. Dat deed hij nauwelijks. Het had volgens hem geen zin. Hij wilde wel harde keuzes maken, jongens slachtofferen, maar er waren geen alternatieven. Vanuit de clubleiding was hem van alles beloofd, maar versterkingen bleven uit.’
‘Wat ik knap vind, is dat hij in zichzelf bleef geloven en bleef volharden in zijn eigen filosofie. Hij vertelde dat het ontslag voor hem als een nederlaag voelde. Jaap is ook als trainer een winnaar. Overigens haalde het niks uit: na zijn vertrek hebben ze het roer omgegooid en dat hielp niets.’ Bakkati vult aan. ‘Jaap veranderde niet, ook niet toen het fout ging. Hij staat voor zijn eigen visie. Wat er verder gebeurt en wat mensen denken, interesseert hem niet. Hij heeft alles meegemaakt. Hij is door honderdduizend mensen uitgefloten, maar gaf geen kick. Jaap zal altijd Jaap blijven.’
Na het ontslag duurt het een tijdje voor Stam weer aan het werk gaat, hij begint na de winterstop aan een avontuur bij PEC Zwolle, waar hij in de eerste wedstrijd gelijk aantoont dat er meer voetbal in zit. PEC verslaat Feyenoord en Stam wordt bejubeld. Van den Berg vond dat Stam een goede keuze maakt. Ook Langeler zag Stam graag komen. ‘Dit is fantastisch’, meent Langeler. ‘Jaap is de ideale kandidaat.’ Van den Berg sluit zich daarbij aan. ‘Ik heb Boertje (Diederik Boer, red.) en Polen (Bram van Polen) direct een berichtje gestuurd: Zo, nu gaan jullie echt voetbal spelen.’
